Na zachodnim stoku dosyć znacznego wzniesienia, stanowiącego podwójny dział wód Odry i Wisły, w granicach rubieży dawnych Opolan i Wiślan, położona jest wioska Chropaczów. Tak z pochodzenia, jak i sposobu zabudowania, od początku wskazywała na wybitnie polski charakter osiedla. Z ukształtowania terenu, który odznaczał się duża nierównością (chropaty – po śląsku chropowaty) wywodzą niektórzy pochodzenie jej nazwy – Chropaczów.

Ustalenie czasu powstania Chropaczowa w swych początkach małej leśnej osady, obecnie dzielnicy Świętochłowic, zamieszkałej przez kilkanaście tysięcy mieszkańców nie jest łatwe, a to głównie z powodu braku dostatecznej ilości źródeł. Niejednoznaczne jest też pochodzenie jego nazwy. Bo też odpowiedź na pytanie, w którym roku, miesiącu i dniu powstała dana miejscowość, bywa najczęściej niemożliwa. W nielicznych jedynie przypadkach, na podstawie pisanych źródeł, można określić czas powstania danej miejscowości.

Odnośnie Chropaczowa, brak dokumentalnej wzmianki o jego powstaniu. W 1995 roku obchodzono 700-lecie istnienia osady, jednak dlatego, że zachował się dokument pochodzący z kancelarii piastowskiego księcia bytomskiego Kazimierza II z dnia 21 lipca 1295 roku, na mocy którego tenże książę sprzedał dziedzictwo Uciszków (Antischau) Wojciechowi Sternbergowi. Wśród świadków dokumentu widnieją dwa imiona: Príbora (Przybora) i Jan pochodzący z Chropaczowa. Tekst dokumentu nie potwierdza jednak tego przypuszczenia, a jedynie w odniesieniu do Jana, można być pewnym, że pochodził z Chropaczowa.

Idzi Panic, znawca wczesnośredniowiecznego osadnictwa na Śląsku, osadza powstanie Chropaczowa około połowy XIII wieku, wiążąc je z falą osadniczą z czasów księcia Władysława, więc całe pół wieku wcześniej od pierwszej dokumentalnej wzmianki.

Jako wioska czysto rolnicza, zamieszkana przez większych i mniejszych gospodarzy, Chropaczów rozwijał się bardzo powoli. Jak powolnie rozwój osiedla mógł postępować, niech posłuży fakt, że w roku 1783, kiedy to Chropaczów należał do Jana Wojsza, liczył zaledwie 141 mieszkańców dorosłych (kronikarz nie wspomina ile oprócz tego dzieci). Ówcześnie na miejscu stała jedna szkoła, a teren pól przypadał pod folwark. Swoje gospodarstwa miało tutaj 18-tu zagrodników i 8-miu chałupników.

Życie wielu pokoleń jego mieszkańców obracało się wokół ciężkiej prac pracy na pańskich folwarkach i dość szczupłych gospodarstwach chłopskich. Ziemia była własnością szlachty. Jej właściciele zmieniali się często, zaś ostatnimi z nich byli Donnesmarckowie. Monografia Powiat Świętochłowicki odnotowuje, że dobra rycerskie Chropaczów należały przez pewien czas do bytomskiego państwa stanowego. Ze spisu miejscowości z dnia 18 czerwca 1513 roku, wykonanego dla księcia Jana Opolskiego wiadomo, że Chropaczów stanowił osadę o charakterze rolniczym, którego właścicielką według urbarium bytomskiego z 1532 roku była Janina Świętochłowska. W roku 1693 wieś była złączona z dworem w Kamieniu. Właścicielem Kamienia w roku 1700, a więc i dworu chropaczowskiego, był Karol Józef Kamiński. W roku 1700 Chropaczów był w posiadaniu Henryka Gołego (Holy’go). 15 marca 1755 panem Chropaczowa był Knetzig, około 1770-Jerzy Goszycki (Geschützky). 19 marca 1799 r. Kamień i Chropaczów zakupił Jan Woyrsch za 40.000 talarów, by w trzy lata później (24 listopada 1802) sprzedać je księciu Jerzemu Karolowi, hrabiemu krajowemu w Hesji, za 80.000 talarów i 100 frydrychsdorów kluczowego. Niedługo potem, bo już umową z 9 lipca 1806r. Chropaczów wraz z Kamieniem przeszedł w posiadanie Maksymiliana Józefa, króla bawarskiego, za cenę 90.000 talarów, a dwadzieścia lat później, 2 lutego 1826 nabył Chropaczów hrabia Karol Łazarz Henkel von Donnesmarck na własność dzidziczną. Po długich latach, umową sądową z 7 października 1850 r. oddał ten majątek swojemu synowi, hrabiemu Gudionowi Henklowi Donnersmarckowi na Świerklańcu.

W latach dwudziestych XIX wieku Chropaczów składał się ze wsi Chropaczów oraz folwarków w Lipinach, Kopaninie i Brzezinie, które przekształciły się w kolonie, a Lipiny w 1879 r. w samodzielną gminę, ludniejszą od Chropaczowa. Tak po Kopaninie, jak i Brzezinie nie ma już nawet śladów.

Dobra dworskie liczyły w połowie XIX wieku 955 mórg. w tym 453 mórg roli, i 404 morgi lasu, zaś resztę stanowiły ogrody, łąki i pastwiska. Gmina liczyła łącznie 1009 mórg, z czego większość (639 mórg) przypadała na uprawne pola.

Wieś miała kształt ulicówki, zabudowanej po obu stronach małymi, słomą krytymi chałupkami. Przebiegała przez nią grząska dróżka, która wiosną przeobrażała się w trudne do przebycia grzęzawisko, łącząc się z drogą w kierunku Lipin i traktem łagiewnickim wiodącym od Bytomia do Świętochłowic i dalej.

W wieku XIX cały układ stosunków społecznych i gospodarczych uległ zmianie. Od początków tego brzemiennego w wielkie wydarzenia okresu wkraczało tu kapitalistyczne uprzemysłowienie.

Powoli kruszał feudalny układ stosunków z jego chłopską podległością pańszczyźnianą i panami – właścicielami ziemi. Pod wpływem reform położenie chłopów zaczęło się powoli poprawiać. Najczęściej stawali się wolną siłą najemną, robotnikami.

Uniezależnienie wsi od dworu nastąpiło jednak dopiero od 1875 roku.

Odtąd obszar dworski i gminny tworzyły dwie odrębne jednostki organizacji społecznej z własnymi naczelnikami i zarządami. Ale sytuacja ta na dłuższą metę była nie do utrzymania. Szereg istotnych elementów społeczno-gospodarczych, jak np. pomieszanie parcel wiejskich i dworskich, względy natury podatkowej, obowiązkowe publiczne świadczenia gminy oraz wiele innych, utrudniały prawidłowe funkcjonowanie obu jednostek administracyjnych. Po wieloletnich pertraktacjach gminy z właścicielami dóbr chropaczowskich, Donnersmarkami, z dniem 15 lutego 1922 obszary dworskie włączono do gminy Chropaczów.

Do 1879 roku do Chropaczowa jak już wspomniano należał obszar dzisiejszych Lipin. Na nim powstały pierwsze kopalnie węgla kamiennego i huty cynku. Po odłączeniu Lipin od Chropaczowa, w starym Chropaczowie powstały dwa wielkie zakłady przemysłowe: w roku 1883 kopalnia Schlesien (Śląsk) z połączenia dwóch pól górniczych – Gabor i Jung-Detlev, która stanowiła własność hrabiego Guidona Henckla von Donnesmarcka aż do 1945 r. oraz prażelnia i huta cynku Guidotto, założona w 1887 roku, a zlikwidowana w 1935 roku. Również ten zakład należał do Donnesmarcków.

Nie tylko w Chropaczowie i Lipinach, ale w całej okolicy powstawały liczne kopalnie węgla kamiennego i rud żelaza, cynku i ołowiu oraz huty i inne zakłady przemysłowe. Chłopi przekształcili się w robotników. Rosło zapotrzebowanie na siłę roboczą. Wsie zaludniały się przybyszami z różnych stron. Liczba ludności rosła. W 1910 r. Chropaczów liczył już ponad 10 tysięcy mieszkańców, głównie górników i hutników.

Pod koniec XIX wieku wieś przekształciła się w osadę przemysłową. Zaczęły powstawać coraz liczniejsze budynki murowane, zabudowa była Jednak chaotyczna i nieskoordynowana. Biegnąca przez Chropaczów droga otrzymała w latach osiemdziesiątych bitą nawierzchnię, a w wkrótce potem przeprowadzono przez nią wąskotorową linię tramwaju elektrycznego.

Wiek XIX wniósł do historii cywilizacji wiele zdobyczy człowieczego geniuszu z dziedziny nauki i techniki. Dokonały się ogromne przeobrażenia gospodarcze, ukształtował się system gospodarki wielko-kapitalistycznej, zmienił się poziom życia szerokich rzesz ludności, rodzić się zaczęły nowe potrzeby społeczne tak w dziedzinie konsumpcyjnej, jak i w dziedzinie kultury i oświaty. W wyniku tych tendencji rozwojowych, na obficie przez naturę obdarowanych obszarach powstały mniejsze lub większe skupiska przemysłowe. Do takich obszarów zaliczyć należy między innymi Górnośląski Okręg Przemysłowy. Na gęsto dawniej zalesionym i rzadko zaludnionym obszarze powstał jeden z najważniejszych w Europie okręgów przemysłowych. Obok już istniejących małych osiedli wiejskich z ludnością żyjącą z pracy na roli i w lesie, powstały nowe osiedla przemysłowe przy fabrykach i kopalniach, lokalizowanych tu w oparciu o występujące w ziemi drogocenne skarby mineralne, głównie węgiel kamienny, rudy żelaza, cynku i ołowiu. Zarówno te od dawien dawna istniejące osiedla wiejskie, jak i te, które pojawiły się później, jako małe osady kopalniane lub hutnicze, ulegały z biegiem czasu w miarę postępów w technice i tempie produkcji, swoistemu procesowi urbanistycznymu, zatracając swe dotychczasowe cechy wiejskie na rzecz cech miejskich. Tak taż stało się właśnie z Chropaczowem. Na początku XX wieku była to miejscowość o wyraźnie miejskiej zabudowie, pozostałej w starej części Chropaczowa do dziś.